กลิ่นอายอารยธรรมของอาณาจักรลังกาสุกะที่ยิ่งใหญ่แห่งอดีตกาลของแหลมมลายูล่องลอยขึ้นมาในจินตนาการของผมทันที เมื่อก้าวเข้าสู่พิพิธภัณฑ์ขุนละหาร ที่รวบรวมโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ รวมทั้งสิ่งละอันพรรณละน้อยที่ทรงคุณค่าเพื่อจัดแสดงให้คนรุ่นหลังอย่างผมได้สัมผัส ก่อนที่สิ่งต่างๆ เหล่านี้จะไม่หลงเหลือและจางหายไป
ก่อนที่จะเปิดจัดแสดงเมื่อ 4 ปีที่แล้ว นักอนุรักษ์ ซึ่งทำหน้าที่ควบคู่กับการปฏิบัติงานในฐานะผู้ใหญ่บ้าน “รัศมินทร์ (นิอามีน บินนิอะหมัด) นิติธรรม” ได้รวบรวมสิ่งของตั้งแต่บรรพบุรุษ เสาะแสวงหาจากแหล่งต่างๆ รวมไปถึงการได้รับบริจาคโดยคนในพื้นที่ที่มีอุดมการณ์เดียวกัน จัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนขึ้นที่ตำบลละหาร อำเภอยี่งอ จังหวัดนราธิวาส
ผู้ใหญ่รัศมินทร์พาผมเดินชมและเล่าให้ฟังว่าพิพิธภัณฑ์ชุมชนแห่งนี้ถูกจัดสรรออกเป็น 6 ห้อง ห้องแรกจัดแสดงเครื่องใช้ เครื่องปั้นดินเผายุคก่อนประวัติศาสตร์สมัยลังกาสุกะ ห้องที่ สอง แสดงเครื่องใช้ไม้สอยของคนมลายูในชายแดนใต้ ห้องที่สาม เป็นห้องแสดงพิธีกรรมและการละเล่น ห้องที่สี่ แสดงอุปกรณ์ประกอบอาชีพประมง ห้องที่ห้า เป็นห้องแสดงศาสตราวุธ ห้องสุดท้าย แสดงวัสดุ อุปกรณ์นันทนาการ
ที่นี่ไม่เป็นเพียงสถานที่ที่รวบรวมโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ อันทรงคุณค่าของคนท้องถิ่นมลายูเท่านั้นครับ แต่ยังถูกสร้างสรรค์และเป็นแรงบันดาลใจสานต่อองค์ความรู้สู่เยาวชนที่ยังมีความสนใจในศิลปะวัฒนธรรมท้องถิ่นมลายูหลากหลายแขนงด้วยกันครับ.
